افراط و تفریط در مطبوعات دوره مشروطه (آسیب شناسی رویکردهای انتقادی در نشریات صوراسرافیل، حبل المتین، قانون، تمدن و مجلس)

با اینکه پدیده مطبوعات در ایران، سالها پیش از پیروزی مشروطه در سال1252ق، توسط میرزا صالح شیرازی ظهور یافته بود، به واقع اوج شکوفایی مطبوعات و تأثیرگذاری آن را باید دوره مبارزات مشروطه و پس از آن دانست. فرمان مشروطه در حالی توسط مظفرالدین شاه امضا شد که مطبوعات به آرامی شیوه های نقد را متأثر از مطبوعات فارسی زبان خارج از ایران و نیز مطبوعات قفقاز آموخته و به عرصه نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی پا گذاشته بودند. با پیروزی مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملّی و روی کار آمدن محمدعلی شاه، نقد اجتماعی کم کم به نقد حاکمیت منجر شد تا جایی که جسارت و شجاعت اصحاب مطبوعات اندک اندک به افراط رسید. بر این اساس مطبوعات عهد مشروطه، همان طور که در پیروزی مشروطه سهم اساسی داشتند، در شکست آن و به توپ بسته شدن مجلس هم بی تأثیر نبودند. از این بررسی تاریخی می توان به این نتیجه رسید که افراط و تفریط عامل بازدارنده در حرکت جوامع است و به همان اندازه که تفریط، سکون و ایستایی را موجب می شود، آفت افراط نیز حرکتهای رو به جلو و خیزشهای ارزشمند را با نا کامی مواجه می کند. مکتوب حاضر بر آن است تا از این زاویه، به مطالب مندرج در مطبوعات دوره مشروطه نگاهی آسیب شناسانه کنند. با همین نگاه نشریاتی چون صوراسرافیل، حبل المتین، تمدن، قانون و مجلس بررسی شده اند.